Экии!.
Шаанда 12-13 вектиң үезинде, китайская стена биле шёлковый путь аразынга улуг садыг-саарылга сайгарлыышкын үезинде Чаңгыс-Хаанның адазын Ёзу-Тейни (Есугей) Тангут-халгалар үптеп оорлап өлүрген турганар.
Ол дээш Чаңгыс-Хаан тангут-халгаларны, шуут көөр хөгнү чок турганы-биле, делегей кырынга улуг дайын-чаа үнген.
Кажан Чаңгыс-Хаан адазының амы-тынын үскен дайызынарга удур, өш-өжээнин негеп, тангут-халгалар биле дайылдашкан түңнелинде, тангут-халгалар аштырарының кырынга келгеш, манчы-кыдат чурттунче дезип киргенер.
Манчы-кыдат чурттунче дезип кирген тангут-халгаларның соондан Чаңгыс-Хаан муң-оол аг-шерии биле сүрүп чеде бээрге, манчы-кыдаттар биле тангут-халгалар, Чаңгыс-Хаанга удур база дайылдашкан болуп турарлар.
Китайская стена биле шёлковый путь оруу Чаңгыс-Хаанның-даа мурнунда, чер-чурттар аразынга черле садыг-саарылга сайгарлыышкыны, аргыжылга оруу турган.
Чаңгыс-Хаан муң-оол аг-шерии биле манчы-кыдаттар биле тангут-халгаларга удур дайылдашкан түңнелинде, база тиилелге кырынга кээрге, Чаңгыс-Хааның адазын өлүрген тангут-халгалар база-ла дезипкенер.
Бо удаада тангут-халгалар дезип чоруткаш, кара-шажың чүдүлгелиг мусульманар чурттунче, Сыгнак, Самарканд, Турция, Хорезмче дезип кире бергенер.
Хорезмче дезип кирген тангут-халгалар, Хорезм Шах султанның мурнунга, шыырак авыяаастап чаашпаалап тургаштың, Хорезм Шах султанның ачы-дуза бүзүрелин чаалап алгаш, барык ол черниң чурттакчылары апаргаш чоруп турганар.
Кажан Чаңгыс-Хаан тургаштың адазын өлүрген тангут-халгаларны, Хорезм Шах султандан дайын-чаа чока, экизи-биле ол дайызынарны тудуп үндүрүп бээринге, арга-дуржулгалыг (посол) улузун, эът-кээш, аът-теве, алдын-мөңгүннүг белек-селектиг чоргузуптарга, Хорезм Шах султан тургаштың, Чаңгыс-Хаанның чоргускан улузун, улуг-тура биле шуптузун үптеп оорлап өлүрүп каапкаш,
Хорезм Шах султан тургаштың:
Чаңгыс-Хаанга удур бо өртемчейде чүгле чаңгыс хаан бар чүве-дир деп, ол хаан дээрге мен-дир мен Хорезм Шах султан деп, чагаа бижээш чоргузупкан болган.
Оон Чаңгыс-Хаан тургаш, ол Хорезм Шахтың талазындан багай медээ дыңнааш, база Хорезм Шах султаның чоргускан чагаазын номчааш, дайын күзеп турар болзуңза, дайын деп чүүлдү көөр сен дээш, база-ла ол хай-халап кылып алгаш, дезип чоруп турган тангут-халгаларның хайы-биле, мусульман аймак чон биле база улуг дайын үнген.
Чаа ооң соонда чүү боор Чаңгыс-Хаан биле Сүге Тей, дыка хөй чылдар тургузунда дайын чааның хөөнүнче кире бергенинге, кара-шажың чүдүлгелиг аймак чоннуң шуптузун чылча шаап, дайын-чаа ала-чайгаар угаан-медерелди шын ажылдадып өөредий бергенинден Чаңгыс-Хаан биле Сүге Тей, тангут-халга халымактарны сүрер дээш, өртемчейниң барык чер-булуңунуң чартыын ээжелеп чорупкаанар.
Дыка хөй чылдар иштинде аңгы-аңгы аймак чоннар биле дайын-чаага дайылдажып келгештиң, делегейниң чартыын ээжелей чурттап келгенер.
Оон соонда Чаңгыс-Хааның оолдары Үгэ-Тей, Чагытай болгаш (батый) Балды-Хаан уйнуу суглар, кырган-адазының изин изеп, бүдүн Европа биле орус аймак чону, 3-4 век поколение иштинде башкарып келген .
Сөөлүнде бо ук-төөгүнүң чажыттарын өөренип көөрге, ол Чаңгыс-Хааның адазын өлүрүп каапкаш, дезип халчып турган тангут-халгалар дээрге, Калмыктар болган деп чүзүл?..